مقام اصحاب سیدالشهداء(ع)/ محرم ۱۳۹۸/ جلسه اوّل
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله الذی هدانا سبل السلام و نهانا عن اتباع خطوات الشیطان و الصلاه و السلام علی افضل من دعا الی سبیل ربه بالحکمه و الموعظه الحسنه سیدنا و نبینا ابی القاسم المصطفی محمّد صلی الله علیه و علی اهل بیته الطیبین الطاهرین المعصومین المکرمین و اللعن الدائم علی اعدائهم اجمعین من الان الی قیام یوم الدین. یا بقیه الله آجرک الله فی مصیبه جدک الحسین صلوات الله و سلامه علیه.
موضوع بحث ما “مقام اصحاب” سیّد الشهداء علیه السلام است. منظور از مقام اصحاب این است که سیری داشته باشیم در کلمات و حالات و مقامات و کمالات اصحاب سیدالشهداء صلوات الله و سلامه علیه.
چند تذکر مهم پیرامون ماه محرم
قبل از اینکه وارد بحث شویم چند نکته‌ای را خدمت همه عزیزان عرض کنیم تا با فضل الهی در این دهه ماه محرمی که پیش رو داریم بهره‌های معنوی و اخروی خوبی را بتوانیم توشه راه خودمان کنیم.
یک نکته این است که از همین امشب همین جا که نشستید همه اموات خودتان را در ثواب عزاداری‌های این دهه شریک کنید. مرحوم علامه طباطبائی رضوان الله تعالی علیه به اساتید ما فرمودند که این عمل باعث می‌شود که اموات در عالم برزخ خوشحال شوند و خوشحالی اموات در عالم برزخ سبب خوشحالی انسان در عالم دنیا و پیشرفت معنوی او می‌شود. در آن عالم برای من و شما دست به دعا برمی‌دارند. چون رفتند در عالم برزخ و آثار این عزاداری‌ها را دیدند لذا این انتظار را از همه ما دارند. اجدادتان پدربزرگ‌ها، مادربزرگ‌ها، والدین، اساتید، امام راحل‌مان، شهیدان در این راه، همه را نیت کنید و در ثواب این عزاداری‌ها شریک نمایید.
نکته دوم این است که هر چه می‌توانید در این دهه اول در مجالس روضه شرکت کنید و با اشک و سینه زنی و پوشیدن لباس سیاه و حالت حزن داشتن، عرض ارادت کنید به سالار شهیدان صلوات الله و سلامه علیه. در این دهه مسئله روضه یک مسئله جدی است. خیلی آثار و برکات دارد. من یک خاطره‌ای را عرض کنم تا یک مقدار به این واقعیت نزدیک شویم. استاد بزرگوارمان فقیه عارف مرحوم آیت الله سید عبدالله جعفری تهرانی رضوان الله تعالی علیه در یک سالی ایشان بیمار شدند. این بیماری سبب شد که دیگر از خانه نمی‌توانستند بیرون بیایند و منتهی شد به ماه محرم الحرام. برنامه ایشان مثل مرحوم علامه بود.
مرحوم علامه در دهه محرم میرفتند به منزل شخصی به نام آقای برقعی که حدود هفتاد سال در این خانه عزاداری می‌شده. این خانه هم دو قسمت داشته یک قسمت قدیمی بوده و یک قسمتی هم بعدها اضافه کردند به این خانه. یک روز مرحوم علامه از صاحب خانه که این مجلس روضه در آنجا برگزار می‌شد سوال می‌کنند که:
“چند سال است در اینجا عزاداری می‌شود؟”
می‌گوید هفتاد سال. مرحوم علامه همین طور که به این دیوار قسمت قدیمی خانه تکیه داده بودند دست‌شان را بلند می‌کنند و می‌کوبند به این دیوار و می‌فرمایند که: “یک خشت این خانه به همه این خانه و بنای جدید می‌ارزد.“
چرا؟ چون هفتاد سال کنار این خشت‌ها برای سیدالشهدا عزاداری شده. ایشان حدود ساعت هشت میرفتند به این منزل و در مجلس روضه شرکت میکردند و تا نزدیک ظهر می‌شد. یعنی چند مداح و روضه خوان و منبری همه را مرحوم علامه در این دهه شرکت میکردند و استفاده میکردند و بهره‌های خودشان را می‌بردند. حتی بعضا روضه‌های اشتباهی یک وقتی خوانده می‌شده به مرحوم علامه می‌گویند:
“این روضه‌های اشتباهی که خوانده می‌شود شما ناراحت نمی‌شوید؟”
ایشان می‌فرمایند:
“می‌دانم بعضیهایش اشتباه است اما من آمده‌ام بهره خودم را از این جلسات ببرم.“
مرحوم آیت الله جعفری هم تأسی میکردند به استادشان مرحوم علامه و میرفتند در مسجد امام قم. از صبح تا ظهر ایشان می‌نشستند آنجا و منبر و روضه گوش می‌دادند. در این مریضی‌ای که برای ایشان پیش آمد نتوانستند از منزل بیایند بیرون. حالا نکته اینجاست رفیق صمیمی و حدود شصت ساله ایشان فقیه عارف استاد بزرگوارمان مرحوم آیت الله پهلوانی رضوان الله تعالی علیه هر روز ضبط صوت را برمی‌داشتند و از منزل خودشان این ضبط قدیمی که سنگین هم بود را می‌بردند مسجد امام و روضه‌ای که روضه خوان در آنجا می‌خواند را ضبط میکردند و از آنجا می‌بردند منزل آیت الله جعفری و این ضبط را روشن میکردند و هر دو می‌نشستند به گریه کردن. یعنی با اینکه ایشان بیمار بود، مرحوم آیت الله پهلوانی با آن جایگاه می‌رود روضه را ضبط می‌کند می‌برد منزل آیت الله جعفری که ایشان از برکات روضه ماه محرم محروم نشود.
روضه هم در جلوت نیاز است هم در خلوت
نکته دیگر مرحوم آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی می‌فرمایند که در ماه محرم، به خصوص در این دهه اول ، هم روضه در جلوت داشته باشید و هم روضه در خلوت.
اینکه الان ما دور هم جمع شده‌ایم این را می‌گویند روضه در جلوت. این خودش آثاری دارد. اما یک آثاری هم در روضه در خلوت هست که انسان خودش هست و خدا و سیدالشهداء. کتاب مقتلی دارد یا خودش پای این جلسات بزرگ شده و شعری بلد است، روضه‌ای بلد است، در خلوت یک انسی با سیدالشهداء بگیرد. اشکش جاری شود. مرحوم آیت الله میرزا جواد آقا ملکی تبریزی می‌فرمایند:
“این به اخلاص نزدیک‌تر است“.
چون شخص تنهاست. آن یک آثاری دارد این یک آثاری دارد. انسان باید بهره خودش را از هر دو بخش ببرد.
نکته دیگری که در سال گذشته ما تذکر دادیم و مفصل هم بحث کردیم امسال هم مختصراً باید به آن اشاره کنیم این است که در این دهه محرم بذرافشانی معرفت می‌شود. مرتب همین‌طور بذرافشانی می‌کنند. این دل‌ها باید آماده باشد برای جذب این بذرها و بعد هم رویش این بذرها. برای اینکه دل انسان صفا پیدا کند جلا پیدا کند آمادگی پیدا کند برای رویش بذر معرفت در مزرعه جانش، به ما توصیه کردند که:
“بعد از نماز صبح‌تان یازده مرتبه سوره توحید بخوانید.“
قبل از خواب هم یازده مرتبه سوره توحید بخوانید. این هر دو روایت دارد که خدمت شما عرض می‌کنم. حالا این چه آثاری دارد؟
در یک روایتی که از امام صادق صلوات الله و سلامه علیه نقل شده حضرت فرمودند:
“قل هو اللّه احد نسبه الربّ عزّوجل.“
سوره قل هوالله نسبه الرب است. این نسبه الرب یعنی چه؟ مرحوم مجلسی رضوان الله تعالی علیه در رابطه با معنای نسبه الرّب ایشان فرمودند که :
“یمکن ان یکون المعنی فی نسبه الرب انه یحصل للعقل بقرائته الانتساب و القرب الیه تعالی“
یعنی وقتی که انسان سوره توحید را می‌خواند زمینه برای قرب او به حضرت حق فراهم می‌شود. پس سوره توحید قرب آور است. وقتی سوره‌ای قرب آور بود پس بستر فراهم می‌شود برای جذب این بذرهای معرفت و رویش این بذرها.
سوره توحید، زمینه‌ساز رشد بذر معرفت
و اما چرا یازده مرتبه؟ در یک روایتی از حضور مقدس امیرالمومنین صلوات الله و سلامه علیه نقل شده که حضرت فرمودند:
” من قرأ قل هو الله أحد إحدی عشره مره فی دبر الفجر لم یتبعه فی ذلک الیوم و ان رغم أنف الشیطان“
انسان اگر بعد از نماز صبحش یازده مرتبه سوره توحید بخواند، در آن روز بستر و زمینه ابتلای به گناه برای او برچیده می‌شود. در آن روز خدا او را حفظ می‌کند و به گناه مبتلا نمی‌شود هر چند این بر خلاف میل شیطان است. گناه باعث می‌شود که این بذرهای معرفت بسوزد وقتی سوره توحید این آثار را دارد زمینه فراهم می‌شود برای جذب و رویش این بذرهای معرفت.
روایت دیگر مربوط به قبل از خواب است. روایت از امام صادق صلوات الله و سلامه علیه است. حضرت فرمودند:
“من اوى الى فراشه فقرا قل هو الله احد احدى عشره مره حفظه الله فى داره“
کسی که به بستر برود و یازده مرتبه سوره توحید را بخواند خدا او را در خانه‌اش حفظ می‌کند. حالا این حفظ هم قیدی ندارد؛ هم نسبت به امور معنوی است هم نسبت به امور مادی. زلزله ای پیش می‌آید سیلی پیش می‌آید، خدا او را حفظ می‌کند.
“حفظه الله فی داره و فی دویرات حوله” این انقدر آثار دارد حتی خانه‌های اطراف او را هم حفظ می‌کند. در این خانه یازده مرتبه سوره توحید خوانده شده اثرش به خانه‌های اطراف هم می‌رسد. کار سختی هم نیست زمان زیادی هم نمی‌برد. این بستر را فراهم می‌کند که در این دهه ماه محرم انسان بتواند از این برکات استفاده کند. منتها این سوره توحید اختصاص به دهه محرم و اینها ندارد. این را ان شاء الله در برنامه زندگی خودتان بیاورید. ان شاء الله آثار و نتایج معنوی و دنیوی آن را ملاحظه خواهید کرد. یک صلواتی مرحمت کنید. اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.
ضرورت بحث پیرامون مقام اصحاب
و اما چه ضرورتی دارد بحث مقام اصحاب را مطرح کنیم؟
چه لزومی دارد که کلمات اصحاب را حالات اصحاب را کمالات اصحاب را به بحث بگذاریم؟
این نکته را در سابق مفصل عرض کردیم اینجا فقط یک اشاره می‌کنیم. از زیارت نامه‌ای که مربوط به اصحاب سیدالشهداء است این استفاده می‌شود. یعنی وقتی شما کربلا مشرف شدید زیارت نامه اصحاب را که می‌خوانید آنجا این نکته را به شما تذکر می‌دهد آن زیارت نامه که بحث مقام اصحاب یک امر ضروری است که انسان باید برود به دنبالش و جایگاه اصحاب را ببیند که چیست.
در آنجا عرض می‌کنیم که: “ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ أَیُّهَا الشُّهَدَاءُ أَنْتُمْ لَنَا فَرَطٌ وَ نَحْنُ لَکُمْ تَبَعٌ“.
سلام به شهدا می‌دهید بعد به اینها می‌گویید شما پیش دستی کردید بر ما، اما ما تابع شما هستیم. وقتی ما می‌گوییم تابع اصحاب هستیم خب تبعیت فرع بر شناخت اصحاب است. وقتی شما اصحاب را نشناسید کمالاتشان را نشناسید مقام اینها را ندانید چیست از چه چیز اینها می‌خواهید تبعیت کنید؟ در یک زیارت نامه دیگری نیز هست:
” أَنْتُمْ لَنَا فَرَطٌ وَ سَلَفٌ وَ نَحْنُ لَکُمْ أَتْبَاعٌ وَ انصار“.
ما هم تابع شما هستیم هم از انصار شما هستیم. شما را یاری می‌کنیم .خب باید انسان بشناسد اصحاب را تا بتواند یاری کند. اگر نداند مشی و روش و کلمات و کمالات آنها را، نمی‌تواند آنها را یاری کند.
یا اگر هم یاری کند یاری اجمالی هست درست نمی‌تواند از آنها تبعیت کند و حقش را ادا کند. پس مقام اصحاب بحث ضروری است و ضروری بودن آن هم از زیارت نامه خود اصحاب استفاده می‌شود. اصحاب هم که می‌گوییم هر دو بخش را شامل می‌شود یعنی هم اصحابی که هاشمی بودند مثل علی اکبر سلام الله علیه مثل قاسم بن الحسن سلام الله علیه یا قمر بنی هاشم سلام الله علیه و دیگران. هم کسانی که حسین بن علی را یاری کردند و هاشمی نبودند. پس همه اینها چه هاشمی چه غیر هاشمی اینها می‌شوند اصحاب امام حسین سلام الله علیه.
در باب کمالات اصحاب و مقامات‌شان دو نوع بحث باید کرد. یک کمال و مقام مشترک بین اصحاب است یعنی همه آن را دارند جون دارد، غلام ترک دارد، بریر دارد، قمر بنی هاشم دارد. اینها کمالات مشترک است که همه دارند. یعنی وقتی در زیارت نامه اصحاب می‌گویید “السلام علیکم یا انصار الله” همه انصار الله هستند. وقتی می‌گویید “السلام علیکم یا اولیاء الله” یعنی همه اینها از اولیای الهی هستند و دیده شهودی همه این اصحاب باز شده به برکت تصرف ولایی سیدالشهداء سلام الله علیه. همه اینها از اولیای الهی هستند. یا وقتی می‌گویید اصحاب “صادق صدیقند” همه اصحاب در این کمال اشتراک دارند. پس یک کمالاتی داریم که مشترک بین همه اصحاب است. این را ما در سال‌های گذشته بحث کردیم که حالا اگر کتابش بیاید بیرون آنجا استفاده خواهید کرد.
شُوذَب، محدّث شهید
آن چیزی که الان باید وارد بحث آن بشویم و بخشی از آن را در گذشته گفتیم آن کمالات و کلمات و حالات و مقامات هر یک از اصحاب به خصوص است که امشب وارد مقامات یکی از اصحاب به نام شُوذَب (به سکون واو) می‌شویم. خیلی درس‌های آموختنی دارد سیره این صحابی سیدالشهداء صلوات الله و سلامه علیه. شوذب از یاران وفادار سید الشهداء بوده. در بعضی از کتب تاریخی سُوَید هم گفته‌اند یعنی هم شوذب نقل شده هم سوید. سیره نویس‌ها گفتند که شوذب از شخصیت‌های بزرگ شیعه بوده. خصوصا جوان‌های عزیز بدانید که اساس این شهدا این طور نبوده که حالا یک رزمنده‌ای باشد و بعد برود در میدان نبرد و به شهادت برسد. نه، اینها بعضی‌هایشان از رجال شیعه بودند از علمای طراز اول بودند که حالا اینها را باید توضیح دهیم.
نوشته‌اند از شخصیت‌های بزرگ شیعه بوده از جنگجویان دلاور بوده که حالا دلاوری او را خواهیم رسید که چه جنگجویی بود. حافظ حدیث بود به طوری که گفته‌اند “کان یجلس للشیعه فیاتونه للحدیث” شوذب می‌نشست برای شیعیان، احادیث ائمه هدی را نقل می‌کرد. می‌آمدند و از او اخذ حدیث میکردند. در تشیع هم گفتند که شوذب از پیشگامان در تشیع بوده که اینها همه کمالاتی است که این صحابی سیدالشهداء دارد که اینها باید باز شود.
خب اولین کمالی که برای شوذب نقل کردند این است که شوذب از کسانی است که می‌نشسته و احادیث اهل بیت را منتشر می‌کرده اینجا ما باید بپردازیم به جایگاه حدیث و جایگاه نشر حدیث.
وقتی این دو جایگاه مشخص شد کمال شوذب هم آنجا مشخص خواهد شد که دارای چه برجستگی بوده است. در رابطه با حدیث باید بدانیم که روایاتی که از معصومین نقل شده این روایات یا قول معصوم است یا فعل معصوم است (یعنی امام مثلا اینطور وضو می‌گرفت اینطور نماز می‌خواند) یا تقریر معصوم است (یعنی کسی می‌گفت فلانی این کار را انجام می‌دهد امام هم آن را تقریر کرد امضا کرد). روایاتی که از معصومین نقل شده چه فعل امام چه قول امام چه تقریر امام اینها همتای قرآن است و از قرآن جدا نمی‌شود. “لن یفترقا حتی یردا علیّ الحوض.” قرآن و عترت از هم جدا نمی‌شوند.
چه چیز برتر از دنیا و ما فیهاست؟
کسی که به دنبال تمدن اسلامی است یکی از پایه‌های مهم برای تمدن سازی اسلامی همین روایات معصومین صلوات الله علیهم است که به ما رسیده است. یا اگر کسی بخواهد در شاخه‌های علوم اسلامی پیشرفتی داشته باشد نوآوری داشته باشد بدون مراجعه به روایات ناممکن است. پس ببینید جایگاه حدیث تا چه اندازه است. پایه‌های تمدن اسلامی و بارور شدن شاخه‌های علوم اسلامی زیر سایه قرآن و عترت است که این عترت همین قول و فعل و تقریر معصوم است که به دست ما رسیده.
مسئله روایت و احادیث و ارزش اینها به اندازه‌ای است که در یک روایتی که از امام صادق صلوات الله و سلامه علیه نقل شده حضرت فرمودند که :
” حدیث فی حلال و حرام تأخذه من صادق خیر لک من الدنیا و ما فیها من ذهب او فضه“
یک روایت که این روایت یا بیانگر کار حلال است یا بیانگر کار حرام است و از یک انسان راستگویی شما این روایت را می‌شنوید این چقدر ارزش دارد؟ حضرت فرمودند که از دنیا و آنچه که در دنیا هست چه طلا چه نقره این برتر است.
چرا؟ چون طلا و نقره دنیا و آنچه که در عالم دنیا هست اینها فناپذیر است. حالا عزیزانی که بعضی‌هایشان شاید در جلسه حضور داشته باشند همین مدال‌هایی که شما آورده‌اید[۱] اینها فناپذیر است. انسان در این دنیا یک رتبه‌ای می‌آورد، بله اگر مقصدش الهی باشد آن مقصد و آن نیت، کار می‌کند و اثر دارد هم در عالم دنیا هم در عالم آخرت. اما تمام این طلا و نقره دنیا اینها فناپذیر است. اینها ابدی نیست ماندنی نیست. اما یک عدد روایت که در رابطه با حلال خدا و حرام خدا از یک انسان صادق و راستگویی می‌شنود این ابد انسان را تامین می‌کند، یعنی برای بینهایت است.
وقتی انسان عمل می‌کند به حلال خدا و از حرام خدا پرهیز می‌کند، آثارش آثار ابدی است. آثارش آثار دنیوی تنها نیست. هم در دنیا آثار و برکات دارد هم برای همیشه ابد انسان را آباد می‌کند. حالا روایات دیگر هم هست که اگر عمری ان شاء الله باقی باشد فردا شب عرض خواهیم کرد.
خب شب اول ماه محرم است. شبی که دیگر از امشب ائمه معصومین سلام الله علیهم اجمعین در این دهه محرم دیگر نمی‌خندیدند. دائم اشک‌شان جاری بود. خصوصا در این دهه خیلی به امام عصر روحی و ارواح من سواه فداه توجه کنید. بعد از نماز صبح‌تان دعای عهد، قبل از خواب‌تان هم یک زیارت ال یاسین تا به جوامع السلام. که هم شروع روزتان و هم انتهای روزتان به یاد امام عصر باشد. چرا؟ چون ولی دم است، صاحب این خون وجود مقدس امام عصر است و شما توجه می‌کنید در این شب‌ها به خون به ثار الله و ابن ثاره توجه می‌کنید. این توجه به خون، نظر و توجه خاصه امام زمان را به دنبال دارد. او نظر می‌کند.