بسم الله الرحمن الرحیم
از آنجایی که سجده، مهمترین رکن نماز می‌باشد و هیچ رکنی از ارکان نماز، همانند سجده، تذلل و افتادگی بنده را ظهور نمی‌دهد، خانهٔ خدا را مسجدالحرام و محل معین برای نماز که عروجگاه انسان ساجد است را مسجد نامیده‌اند.
بنده ساجِد مسجدی، چنانچه به حقیقت سجده و راز نامگذراری مسجد راه پیدا کند، خاکساری خواهد بود که هرگز از خود و «مَن» دم نمی‌زند و همواره نفس سرکش خود را سرکوب می‌کند و از شرّ منیّت و انیّت موهوم و خیالی رهایی یافته و در انجام وظائف عبودی، از آزار دیگران نمی‌رنجد و بار تکلیف را زمین نمی‌گذارد و به منتهای عبادت بنی‌آدم راه پیدا می‌کند که از حضرت صادق(علیه السلام) نقل شده که فرمود: «السُّجُودُ مُنْتَهَى الْعِبَادَهِ مِنْ بَنِی آدَم».
سجده سبب می‌شود که گناهان بنده از بین برود و به مرتبه و قرب معنوی او افزوده گردد، و رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) از این حقیقت پرده برداشته و فرموده: هر کس یک بار سجده کند، به سبب آن، گناهی از او فرو ریزد و برای او درجه‌ای افزوده شود؛ «مَنْ سَجَدَ سَجْدَهً حُطَّ عَنْهُ بِهَا خَطِیئَهٌ وَ رُفِعَ لَهُ بِهَا دَرَجَه».
سجده جسمانی که گذاشتن صورت و پیشانی بر خاک است باید بنده ساجد را به سجده روحانی برساند که از علی(علیه السلام) نقل شده که فرمود:
سجده روحانی، آسودگی و کندن دل از دنیای فانی و با تمام وجود رو آوردن به سرای پایدار و برکندن خودبینی و تعصب از دل و بریدن از تعلقات و پیوندهای دنیایی و آراسته شدن به خُلق و خوی پیامبری است؛
«وَ السُّجُودُ النَّفْسَانِیُ فَرَاغُ الْقَلْبِ مِنَ الْفَانِیَاتِ وَ الْإِقْبَالُ بِکُنْهِ الْهِمَّهِ عَلَى الْبَاقِیَاتِ وَ خَلْعُ الْکِبْرِ وَ الْحَمِیَّهِ وَ قَطْعُ الْعَلَائِقِ الدُّنْیَوِیَّهِ وَ التَّحَلِّی [بِالْاَخْلاقِ] بِالْخَلَائِقِ النَّبَوِیَّه».
عارف واصل، مفسر بی‌بدیل، مرحوم آیه الله علامه طباطبایی(قدس سرّه) در رابطه با سجدهٔ در حال نماز شب می‌فرماید:
«سزاوار است که سالک در حین اشتغال به نماز شب، سُور عزائم را تلاوت کند، چه از حال قیام، ناگهان برای خدا به سجده افتادن خالی از لطف نیست» و بنده با افتادن از حال قیام به سجده، غایت تذلل و عبودیت و فنای حقیقی خود را در پیشگاه با عظمت کبریایی حضرت حق جلّ‌جلاله ظهور می‌دهد.