احکام امر به معروف و نهی از منکر (۲۸)

بسم الله الرحمن الرحیم

۲۸-اگر شک داریم که فرد خطاکار، جاهل به حکم است یا عالم به آن، در اینجا آیا تکلیف امر به معروف داریم یا خیر؟ یعنی آیا حکم نهی از منکر در اینجا مصداق نمی‌یابد؟ یا اینکه حکم «ارشاد جاهل» یا «تنبیه غافل» مصداق می‌یابد؟

اتقاقاً «ارشاد جاهل» از مصادیق امر به معروف است؛

چون جاهل، جاهل به وظیفه است و چون جاهل است، یا واجبی را ترک می‌کند یا منکری را مرتکب می‌شود.

اما اگر فردی، جاهل به حکم بود و جهل او باعث ترک واجبی یا ارتکاب منکری نمی‌گردید، در اینجا بر ما واجب نیست که او را راهنمایی کنیم یا ارشاد کنیم. مثلاً یک نفر هست که نه باغی دارد و نه مزرعه‌ای؛ اگر این فرد جاهل به احکام مضارعه و مساقات باشد، آیا بر ما واجب است که او را ارشاد کنیم و احکام مضارعه و مساقات را به او بگوییم؟ خیر، چون ندانستن این احکام، نه باعث ترک واجبی از او می‌شود و نه باعث ارتکاب گناهی.

پس ارشاد جاهل در این موارد نیست، بلکه ارشاد جاهل درموردی است که شخص، حکم را نمی‌داند و به خاطر ندانستن این حکم واجبی را ترک می‌کند یا منکری را مرتکب می‌شود.

بنابراین این از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر است یا این‌ که از مقدمات امر به معروف و نهی از منکر است. چرا که در احکام امر به معروف آمده است که اگر کسی اقدام به کاری کرد که آن کار مقدمه‌ی ورود به منکری است، یا اقدام به کاری کرد که آن کار در آینده منجر به ترک وظیفه می‌شود، در اینجا جلوگیری از آن مقدمه واجب است. در اینجا اگر دانستن حکم سبب می‌شود که آن فرد گناه نکند و ندانستن حکم سبب گناه کردن او می‌شود، باید او را از باب مقدمه‌ی واجب ارشاد کرد و این ارشاد می‌شود امر به معروف.

لذا اگر ما یقین نداریم که کاری که فرد انجام نمی‌دهد بر او واجب است یا نه، و همچنین اگر یقین نداریم عملی را که فردی انجام می‌دهد بر او حرام است یا نه، در این موارد نهی از منکر بر ما واجب نیست. یعنی اگر نمی‌دانیم، بر ما واجب نیست.