بسم الله الرحمن الرحیم
مناجی باید مناجاتش را از روی نشاط و بهجت قلب انجام دهد و از کسالت و ادبار نفس در وقت مناجات احتراز شدید نماید و زمانی را برای نجوای خویش انتخاب کند که حال خستگی و فتور و کسالت نداشته باشد و با اقبال نفس به آن رو آورد، چرا که عدم مراعات آن باعث میشود که از مناجات انزجار پیدا کرده و کارش به تنفّر بیانجامد و یک سره آن را ترک نماید.
مناجی باید دقت نماید که اندازهٔ مناجاتش خستهکننده نباشد و مراقب باشد که مطالعهٔ حالات بزرگانی که مثلاً در قنوت نماز شبشان تمام دعای ابوحمزه ثمالی را میخواندهاند، رهزن او نشود که پس من هم باید چنین باشم.
به اینچنین حالات و نشاطی که بزرگان اهل معرفت داشتهاند نمیتوان یکباره دست پیدا کرد.
حتماً دیدهاید که وقتی دعا و مناجات مفصّلی را شروع میکنید، بعضاً پیش میآید که در وسط دعا و مناجات، کتاب دعا را ورق میزنید که ببینید چه مقدار دیگر باقی مانده است که اینها همه نشان از این دارد که نفس، چنین آمادگیای پیدا نکرده که دعا و مناجات مفصّل را در یک مجلس، با حال نشاط و بهجت بخواند.
در جوامع روایی، بابی تحت عنوان «الاقتصادُ فی الْعِباده» داریم؛
با خستگی و چُرت زدن، نه تنها انسان نمیتواند بهره مناسب خود را از دعا و نجوایش ببرد، بلکه ای بسا فشار به نفس سبب میشود که نفس، پس بزند و برای همیشه آن را رها کند؛
و حضرت امام صادق(علیه السلام) ما را به این حقیقت توجه داده و فرموده: خود را به اکراه به عبادت وادار مسازید؛
«لَا تُکَرِّهُوا إِلَى أَنْفُسِکُمُ الْعِبَادَه»؛
و نیز فرموده که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلّم) به علی(علیه السلام) فرمود:
ای علی! این دین، متین و استوار است، با رفق و مدارا در آن گام نِه و پرستش و عبادت پروردگارت را مبغوض خود مکن؛
«یَا عَلِیُ إِنَّ هَذَا الدِّینَ مَتِینٌ فَأَوْغِلْ فِیهِ بِرِفْقٍ وَ لَا تُبَغِّضْ إِلَى نَفْسِکَ عِبَادَهَ رَبِّک»؛
سپس به سرّ آن اشاره کرده و فرموده:
زیرا خسته کنندهٔ مرکوب، یعنی کسی که در راندن مرکوب زیادهروی میکند، نه مرکوبی باقی میگذارد و نه راه را طی خواهد کرد؛
«فَإِنَّ الْمُنْبَتَّ یَعْنِی الْمُفْرِطَ لَا ظَهْراً أَبْقَى وَ لَا أَرْضاً قَطَع»
و حضرت امام عسکری(علیه السلام) فرمود:
هنگامی که قلوب، نشاط و بهجت دارند به آنها امانت بسپارید و زمانی که گریزانند آنها را واگذارید.
«إِذَا نَشِطَتِ الْقُلُوبُ فَأَوْدِعُوهَا وَ إِذَا نَفَرَتْ فَوَدِّعُوهَا»
و بر همین اساس است که حضرت امام خمینی(قدس سرّه) میفرماید:
«اگر انسان غذای روحانی را از روی بهجت و اشتیاق تناول کند و از کسالت و تکلّف احتراز کند، آثار آن در قلب زودتر واقع شود و باطن قلب با آن زودتر تصفیه شود».
و مرحوم آیه الله علامه طباطبائی(قدس سرّه) رفق و مدارا را از اهم اموری میدانند که سالک الی الله باید آن را رعایت کند.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ وعَجِّلْ فَرَجَهُمْ